Komt alles wat je doet weer bij je terug?

Een baby wordt zwaar ondervoed te vondeling gelegd op de trappen van een kerk in de achterbuurten van Singapore. Een andere baby wordt geboren in een rijk gezin in Beverly Hills, met twee nanny’s en liefhebbende ouders. De een is gezegend met een sterk lijf en wordt aanvoerder van het voetbalteam, de ander zal door een aangeboren spierziekte altijd in een rolstoel moeten zitten en van anderen afhankelijk zijn. Hoe komt dat? Waarom heeft de een geluk en de ander pech? Waarom is de een gezond en de ander chronisch ziek? Volgens sommigen luidt het antwoord: karma.

Karma. Het klinkt dreigend, onontkoombaar, onherroepelijk. Het klinkt naar ‘boontje komt om zijn loontje’. Karma is dat we zelf verantwoordelijk zijn voor de omstandigheden waar we ons in bevinden door ons gedrag in het verleden. Vaak als er over karma gesproken wordt, gaat het om slecht karma. Het eigen schuld, dikke bult-gevoel: ooit zul je iets vreselijks gedaan hebben, waarvoor je nu gestraft wordt. Je kunt er verlies, onrecht, ongeluk, ziekte, tegenslag en gebrek aan kansen mee verklaren. Toch is dit een veel te eenzijdige en simplistische uitleg. De wet van karma is veel complexer dan een eenvoudig strafpuntensysteem.

Het woord ‘karma’ komt uit het Sanskriet en betekent letterlijk: ‘doen’ of ‘handeling’. In de praktijk betekent het gewoon dat iemands karma zijn of haar eigen handelen is en de gevolgen die daaruit voortvloeien. Het is een woord dat zo’n breed terrein beslaat dat de betekenis ervan in onze taal alleen door een lange omschrijving duidelijk kan worden gemaakt. Daarom adopteerden we in het westen al in de negentiende eeuw de term karma, met de betekenis dat alles wat we doen ooit ergens bij ons terugkomt. Niet alleen negatieve dingen, maar ook positieve dingen. Karma zorgt niet alleen voor rampspoed, maar zorgt er ook voor dat je op een bepaald moment de vruchten kunt plukken van goede daden in het verleden.

Maar hoe werkt karma dan? Wie of wat zorgt ervoor dat onze daden als een boemerang terugkomen in ons leven en wat is het doel daarvan? Als we het heelal beschouwen als een intelligent geheel, dan leidt elke beweging in het heelal tot gevolgen, die zelf weer oorzaken zijn van verdere gevolgen. Karma is een universele wet van harmonie. Alle verstoringen van evenwicht in het heelal worden feilloos hersteld, zodat de balans nergens doorslaat. We hoeven ons geen goden of bovennatuurlijk wezens voor te stellen, die karmische beloningen en straffen bijhouden en uitdelen. We zetten dat zelf in gang: we weten onbewust wat we gedaan hebben en we worden als een magneet weer naar eenzelfde soort situatie teruggetrokken om iets goed te maken of de beloning te krijgen voor wat we goed gedaan hebben.’

Vaak wordt karma in één adem genoemd met reïncarnatie. Je kunt in dit leven de rekening gepresenteerd krijgen van iets dat je in een vorig leven hebt gedaan. Het zou verklaren waarom de een in veel moeilijker omstandigheden wordt geboren dan de ander. Karma en reïncarnatie zijn met elkaar verweven. Als je vlak voor je dood iets doet, moet dat een keer bij je terugkeren en dat kan alleen in een volgend leven. In het hiernamaals, of hoe je dat ook wilt noemen, krijgen we wel inzicht in wat we hebben gedaan, maar op aarde vindt het echte leerwerk plaats. Dan zul je voor een situatie geplaatst worden waarin je een andere, betere keuze kunt maken.’

Toch hoeft je niet in reïncarnatie te geloven om de wet van karma te accepteren. Neem een manager die altijd meedogenloos hard oordeelt over de blunders van zijn werknemers en op een dag zelf een grote misser maakt die het bedrijf veel geld kost. Denk je dat hij op veel begrip en steun op de werkvloer kan rekenen? Nee. Misschien raakt hij zelfs zijn positie kwijt. Dat is ook karma: de simpele werking van ‘wie goed doet, goed ontmoet’ en ‘wat je zaait zul je oogsten.’

Het is verleidelijk om als een soort ‘karma politie’ de ellende van anderen te verklaren. Het ontslaat je van de plicht te helpen en compassie te voelen, want ziekte en ongeluk zijn plotseling ‘rechtvaardig.’ Dat is een valkuil, want door een egoïstisch leven te leiden bouw je ook slecht karma op. Bovendien heeft het geen zin je verheven te voelen boven anderen, want je kunt iemands innerlijke ontwikkeling niet aflezen aan uiterlijke omstandigheden. Er bestaat een bekend verhaal van de boeddha die door zijn discipelen werd gevraagd wie van hen het meest verlicht was, waarop hij naar een bedelaar aan de kant van de weg wees. ‘Hij is het meest verlicht’, zei hij, ‘hij is bezig zijn laatste negatieve karma uit te werken.’

Het idee dat karma als zelfveroorzaakte noodlot op je afkomt kan je het gevoel geven dat je machteloos bent. Kun je aan karma ontkomen? Karma wil niet zeggen dat iemand die in de sloppenwijken is geboren daar moet blijven tot diens dood, Karma plaatst je misschien wel in die positie, maar het is aan de vrije wil van die persoon om zich daaraan te ontworstelen. We hebben veel meer invloed op karma dan we geneigd zijn te denken. We hebben dan wel geen greep op de vorm waarin en tijd waarop bepaalde dingen ons overkomen, maar wij kunnen met onze vrije wil bepalen hoe we erop reageren. En als we op tijd zijn, kunnen we slecht karma vernietigen door fouten te herstellen, ruzies bij te leggen, aan onszelf te werken. Je kunt het idee van karma heel praktisch in je leven toepassen door je af te vragen wat je ervaringen je te leren hebben. Het belangrijkste om te beseffen is dat karma begint bij wat je nu doet. In plaats van je zorgen te maken om eventueel slecht karma dat op je pad zal komen, kun je nu ophouden met negatief karma te veroorzaken. Je kunt nadenken over de gevolgen van wat je doet en bewuster gaan leven. Niet alleen in je daden, maar ook in je gedachten, gevoelens en uitspraken. Want ook daarmee veroorzaak je karma.’

Karma is niet meedogenloos, maar het is gericht op groei, inzicht, bewustwording en liefde. Lijden is soms de enige manier om tot inkeer te komen. Karma is dus geen strafsysteem, maar een systeem van zelfontwikkeling waarin je steeds nieuwe kansen en mogelijkheden geboden worden om te leren, die je kunt benutten of laten liggen. En het belangrijkste: de karmische wetten geven het inzicht dat je de kracht hebt om nu te zaaien wat je straks wil oogsten.